Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc zajmuje się rzadkimi i złożonymi chorobami płuc i układu oddechowego, idiopatycznymi śródmiąższowymi zapaleniami płuc w tym idiopatycznym włóknieniem płuc, sarkoidozą, mukowiscydozą, rozstrzeniami oskrzeli niezwiązanymi z mukowiscydozą, nadciśnieniem płucnym, limfangioleiomiomatozą, płucną postacią histiocytozy z komórek Langerhansa, niedoborem alfa-1 antytrypsyny, pierwotną dyskinezą rzęsek, zespołem Birta-Hogg-Dubego, amyloidozą, międzybłoniakiem opłucnej, rzadkimi guzami klatki piersiowej, zaburzeniami rozwojowymi płuc obserwowanymi u dorosłych i innymi rzadkimi chorobami płuc. Zapewnia pacjentom dostęp do interdyscyplinarnych zespołów specjalistycznych.
Zajmujemy się badaniami klinicznymi, tworzymy bazy danych, biorepozytoria, bierzemy udział w tworzeniu wytycznych diagnostyczno- terapeutycznych, kształceniu i szerzeniu wiedzy dotyczącej rzadkich chorób płuc oraz prowadzimy opiekę transgraniczną.
Limfangioleiomiomatoza (LAM)
Czym jest LAM?
Limfangioleiomiomatoza (LAM) jest to rzadka torbielowata choroba płuc wynikająca z proliferacji zmutowanych komórek wywodzących się z przestrzeni okołonaczyniowych. Występuje w postaci sporadycznej (mutacja dotyczy genu TSC2 w komórkach somatycznych) oraz w przebiegu stwardnienia guzowatego (TSC) (mutacja dotyczy genów TSC1 i/ lub TSC2 w komórkach germinalnych i jest dziedziczona w sposób autosomalny dominujący). Dotyczy kobiet, głównie w wieku rozrodczym. Poza płucami w ok. 50 proc. przypadków obserwowane są guzy nerek o typie naczyniakomięśniakotłuszczków, w ok. 20 proc. naczyniaki limfatyczne w obrębie jamy brzusznej i śródpiersia, chłonkotoki w opłucnej i otrzewnej. LAM dotyka około 1/500 000-1/125 000 dorosłych kobiet w Europie. Rozpoznanie choroby jest trudne i opiera się na współpracy zespołu wielodyscyplinarnego złożonego z klinicysty, radiologa i patomorfologa. Analizie podlega obraz kliniczny, radiologiczny wspierany badaniem histologicznym płuc oraz oceną stężenia w surowicy charakterystycznego dla choroby markera czyli naczyniowego czynnika wzrostowego D ( VEGF-D).
Chorzy na LAM w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc.
Chorymi na LAM Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc (IGICHP) zajmujemy się od lat 90-tych XX w. Początkowo były to pojedyncze przypadki. Obecnie grupa chorych objętych opieką w Instytucie liczy około 200 osób. W 2018 roku IGiCHP został włączony od światowej sieci Klinik LAM zainicjowanej pod auspicjami LAM FOUNDATION (https://www.thelamfoundation.org/.
W 2020 roku zostało założone Polskie Stowarzyszenie Osób Chorych na LAM z siedzibą w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc (https://m.facebook.com/LAMPolska/?locale2=pl_PL). Europejska strona dotycząca LAM https://www.europeanlunginfo.org/lam
Leczenie LAM
W okresie ostatniej dekady nastąpił znaczny postęp w badaniach nad etiopatogenezą LAM i TSC. Wyryto geny TSC1 i TSC2, których mutacje prowadzą do rozwoju choroby. Zaowocowało to nowymi możliwościami terapeutycznymi. Do leczenia LAM zaakceptowano sirolimus oraz ewerolimus, do leczenia chorych na naczyniakomięśniakotłuszczaki nerek i gwiaździaki w przebiegu LAM i TSC.
Współpraca naukowa i projekty badawcze dotyczące LAM:
- Badanie EXIST-2. Everolimus long term use in patients with tuberous sclerosis complex.
- Czynniki rokownicze i wyniki leczenia u chorych na limfangioleiomiomatozę izolowaną i w przebiegu stwardnienia guzowatego.
- Międzynarodowy rejestr chorych na stwardnienie guzowate – TOSCA.
- Badanie ryzyka zachorowania na raka piersi u chorych na LAM – międzynarodowe badanie Hiszpania, Polska, Brazylia.
- Międzynarodowe badanie całego genomu u chorych na LAM we współpracy z Uniwersytetem Harvarda.
- Grant Fundacio LaMarato TV3, Towards improving clinical management and care of lymphanigioleiomyomatosis: intergrative study of biomarkers and therapy (IMPROVE) współpraca z Cancer Epidemiology Instituto de Salud Carlos III Madryt.
Zalecenia i rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne
- Gupta N, Finlay GA, Kotloff RM i wsp., ATS Assembly on Clinical Problems. Lymphangioleiomyomatosis Diagnosis and Management: High-Resolution Chest Computed Tomography, Transbronchial Lung Biopsy, and Pleural Disease Management. An Official American Thoracic Society/Japanese Respiratory Society Clinical Practice Guideline. Am J Respir Crit Care Med. 2017;196:1337-1348.
- Jonhson SR, Cordier J-F, Lazor R, i wsp. Review panel of the ERS LAM Task Force. European Respiratory Society guidelines for the diagnosis and management of lymphangioleiomyomatosis. Eur Respir J. 2010; 35:14-26.
- Northrup H, Krueger DA on behalf of International Tuberous Sclerosis Complex Consensus Group. Tuberous Sclerosis Complex Consensus Diagnostic Criteria Update: Recommendations of the 2012 International Tuberous Sclerosis Complex Consensus Conference. Pediatr Neurol. 2013;49:243-254.
- McCormack FX, Gupta N, Finlay GR, i wsp., ATS/JRS Committee on Lymphangioleiomyomatosis. Official American Thoracic Society/Japanese Respiratory Society Clinical Practice Guidelines: Lymphangioleiomyomatosis Diagnosis and Management. Am J Respir Crit Care Med. 2016;194:748-61.
Histiocytoza z komórek Langerhansa (LCH)
Czym jest LCH?
Histiocytoza z komórek Langerhansa jest chorobą o nieznanej etiologii, wynikającą z klonalnej proliferacji zmutowanych komórek wywodzących się z linii dendrytycznej, zwanych komórkami Langerhansa (LC- Langerhans cell). Ponad połowa komórek LC wykazuje ekspresję onkogenu BRAF V600E, a w 25% przypadków obserwowane są mutacje w obrębie genów NRAS, KRAS, lub kinazy MAP2K1. Proliferacji komórek Langerhansa z towarzyszy polimorficznym naciek zapalny z postępującą destrukcją otaczających tkanek.
Płuca mogą być zajęte jako organ izolowany albo jako jeden z wielu organów w przebiegu choroby wielosystemowej. Innymi narządami, w których u dorosłych dochodzi do tworzenia nacieków histiocytarnych są kości, skóra, ośrodkowy układ nerwowy, a w szczególności przysadka. Izolowane zajęcie płuc obserwowane jest u około 50%-70% chorych.
Płucna postać histiocytozy z komórek Langerhansa (PLCH- pulmonary Langerhans’ cell histiocytosis) należy do rzadkich śródmiąższowych, torbielowatych chorób płuc. Występuje głównie u młodych dorosłych, z podobna częstotliwością u obu płci. Ponad 90% chorych na PLCH to aktywni lub byli palacze tytoniu, a około 20-30% chorych jest palaczami marihuany.
Chorzy na PLCH w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc.
Chorymi na PLCH Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc (IGICHP) zajmujemy się od lat 80-tych XX w. Początkowo były to pojedyncze przypadki. Obecnie grupa chorych objętych opieką w Instytucie liczy około 200 osób.
Rozpoznanie choroby jest trudne i opiera się na współpracy zespołu wielodyscyplinarnego złożonego z klinicysty, radiologa i patomorfologa. Analizie podlega obraz kliniczny, radiologiczny wspierany badaniem histologicznym płuc.
Od wielu lat IGICHP jest członkiem Europejskiej Sieci EURO-HISTIO-NET, a ostatnio członkiem European Consortium for Histiocytosis (ECHO).
Współpraca naukowa i projekty badawcze dotyczące PLCH:
- Ocena czynności wewnątrzwydzielnicze u pacjentów leczonych z powodu histiocytozy – badanie prowadzone we współpracy z Kliniką Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki
- Ocena współchorobowości u chorych na LCH
- Ocena skuteczności leczenia Kladrybiną u chorych na PLCH
Zalecenia i rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne
1. Goyal G, Tazi A, Go RS, i wsp. International expert consensus recommendations for the diagnosis and treatment of Lnagerhans cell histiocytosis in adults. Blood. 2022; 139: 2601-2621.
2. Goyal G, Young JR, Koster MJ, i The Mayo Clinic Histiocytosis Working Group Consensus Statement for the Diagnosis and Evaluation of Adult Patients With Histiocytic Neoplasms: Erdheim-Chester Disease, Langerhans Cell Histiocytosis, and Rosai-Dorfman Disease. Mayo Clin Proc. 2019; 94: 2054‐2071.
3. Girschikofsky M, Arico M, Castillo D, i wsp. Management of adult patients with Langerhans cell histiocytosis: Recommendations from an expert panel on behalf of Euro-Histio-Net. Orphanet J Rare Dis. 2013; 8: 1–11
Choroba Birta Hogg Dubego (BHDS)
Czym jest BHDS?
BHDS jest rzadką chorobą, dziedziczoną autosomalnie recesywnie, która powoduje torbielowate uszkodzenie płuc i nawracające spontaniczne odmy opłucnowe. Przyczyną choroby są mutacje genu follikuliny (FLCN), zlokalizowanego na chromosomie 17 p12-q11.2. Gen FCLN pełni funkcję genu supresującego rozwój nowotworów. Na całym świecie zdiagnozowano chorobę u około 600 rodzin. Choroba charakteryzuje się: zmianami skórnymi o typie włókniaków przymieszkowych i brodawek miękkich, torbielami płucnymi często powodującymi odmę opłucnową oraz łagodnymi i złośliwymi guzami nerek.
BHDS dotyka głównie dorosłych, a pierwsze objawy pojawiają się w wieku 20-30 lat, zwykle są to zmiany skórne lub odma opłucnowa. Obraz kliniczny BHDS jest bardzo zróżnicowany, ale u 90% pacjentów występują zmiany skórne i / lub płucne, u 25–30% występuje odma opłucnowa, a u 30% guzy nerki. Rodzinne odmy opłucnowe obserwowano u 35% pacjentów z BHDS.
Wiek jest odwrotnie skorelowany z ryzykiem wystąpienia odmy opłucnowej, a mediana wieku pierwszego epizodu wynosi 38 lat (zakres 22-71 lat), bez przewagi płci. Pacjenci często (75%) mają nawracające odmy opłucnowe( około 4-5 razy). Torbiele płucne są o różnych rozmiarach, od małych do dużych, o nieregularnym rozmieszczeniu, często lokalizując się w środkowej i dolnej części obu płuc. Lokalizacja i kształt torbieli są charakterystyczne co odróżnia BDHS od bardzo częstej choroby, jaką jest rozedma płuc, w której torbiele występują głównie w płatach górnych. Chorobę należy różnicować także z innymi rzadkimi torbielowatymi chorobami płuc, takimi jak: histiocytoza komórek Langerhansa, limfangioleiomiomatoza, amyloidoza płuc, limfoidne śródmiąższowe zapalenie płuc i inne.
Diagnoza opiera się na stwierdzeniu specyficznego obrazu klinicznego i wykryciu patogennych mutacji genu follikuliny.
Chorzy na BHDS w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc
W 2016 roku zdiagnozowaliśmy pierwszy przypadek BHDS w Polsce i od tego czasu zidentyfikowaliśmy kolejne dwadzieścia rodzin. Niski wskaźnik diagnostyczny BHDS w Polsce wynika z niedostatecznej świadomości i braku wystarczającej wiedzy na temat tej choroby, co powoduje, że objawy kliniczne bywają błędnie oceniane i często źle zdiagnozowane. Ostatnio możliwe jest precyzyjne potwierdzenie diagnozy na podstawie badań genetycznych. Rozpoznanie BHDS niesie za sobą poważne konsekwencje. Poza pięciokrotnie wyższym ryzykiem nawrotowej odmy opłucnowej, pacjenci mają także siedmiokrotnie wyższe ryzyko zachorowania na raka nerki, niż członkowie ich rodzin nie obarczeni defektem. Stanowi to wskazanie do corocznego obrazowego badania przesiewowego w kierunku tego nowotworu.
Współpraca naukowa i projekty badawcze dotyczące PLCH:
1.Ultarasensitive profiling of mutations driving tumorigenesis in hereditary syndromes associated with tumor suppressor gene inactivation. Badanie Opus -25
2.Analiza chorych na BHDS.
Zalecenia i rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne
- Menko FH, van Steensel MAM, Giraud S, i wsp. Birt-Hogg-Dubé syndrome: diagnosis and management. Lancet Oncol. 2009; 10: 1199-206
- European BHD Consortium. www.europeanbhdconsortium.org
- Sattler EC, Steinlein OK. Birt-Hogg-Dubé Syndrome. 2020 w Adam MP, Ardinger HH, Pagon RA, i wsp. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993-2022. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1522/
Organizujące się Zapalenie Płuc (OZP)
Czym jest OZP?
Organizujące się zapalenie płuc jest rzadką chorobą płuc, która została wyodrębniona z dużej grupy chorób śródmiąższowych w okresie ostatnich 30 lat i jako odrębna jednostka kliniczno-patologiczna włączona do śródmiąższowych zapaleń płuc. W przebiegu choroby dochodzi do wysięku zapalnego w pęcherzykach płucnych ekspandującego do oskrzelików oddechowych w formie polipowatych tworów wypełniających dystalne drogi oddechowe. Zmiany mogą być indukowane zakażeniami, szczególnie patogenami atypowymi lub wirusami, chorobami autoimmunologicznymi, nowotworowymi, radioterapią, czy stosowaniem pewnych leków. W przypadku, gdy nie znajduje się przyczyny choroby rozpoznawana jest postać kryptogenna OZP. Choroba diagnozowana jest na podstawie analizy klinicznej, obrazu radiologicznego, oceny wszystkich możliwych czynników indukujących chorobę oraz badania histologicznego wycinków z płuca.
Po raz pierwszy OZP wyodrębniono jako odrębną jednostkę chorobowa w 1983 r., a w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc pierwszy przypadek został rozpoznany w 1995 roku.
Zalecenia i rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne
- American Thoracic Society, European Respiratory Society American Thoracic Society/European Respiratory Society International Multidisciplinary Consensus Classification of the Idiopathic Interstitial Pneumonias. This joint statement of the American Thoracic Society (ATS), and the European Respiratory Society (ERS) was adopted by the ATS board of directors, June 2001 and by the ERS Executive Committee, June 2001. Am J Respir Crit Care Med. 2002;165:277–304.
- Radzikowska E, Fijolek J. Update on cryptogenic organizing pneumonia. Front Med. 2023;10: 1146782.