Wykaz aktualnie stosowanych diet w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

Wykaz aktualnie stosowanych diet w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

Dieta podstawowa

Dieta podstawowa stosowana jest u osób niewymagających żywienia dietetycznego. Dieta powinna spełniać zapotrzebowanie pacjenta na energię oraz na wszystkie niezbędne składniki odżywcze potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, utrzymania należnej masy ciała i zachowania zdrowia.
W diecie podstawowej dozwolone są wszystkie produkty i potrawy oraz wszystkie techniki sporządzania posiłków. Z uwagi na małą aktywność fizyczną pacjentów leżących w szpitalu wskazane są ograniczenia w diecie potraw ciężko strawnych i wzdymających.

Założenia dla diety podstawowej:
wartość energetyczna: 2200 – 2300 kcal
Białko 80 – 85 g
Tłuszcz 70 – 75 g
Węglowodany przyswajalne 300 – 320 g

Dieta łatwo strawna (dieta lekkostrawna)

Dieta łatwo strawna jest modyfikacją żywienia podstawowego.

Dieta łatwo strawna wskazana jest:

• w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit
• w nadmiernej pobudliwości jelita grubego
• w nowotworach przewodu pokarmowego
• w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych
• w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką
• w zapalnych chorobach płuc i opłucnej o przebiegu ostrym
• w przewlekłych chorobach układu oddechowego przebiegających z rozedmą
• w okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych
• u chorych długo leżących, u których dochodzi do zaburzenia pracy przewodu pokarmowego
• dla osób w wieku podeszłym

Cel diety:
Celem diety jest dostarczenie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych oraz ograniczenie produktów i potraw ciężko strawnych.

Uwagi technologiczne:
Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, duszenia bez obsmażania oraz pieczenia w folii, w pergaminie, w naczyniach ceramicznych, na ruszcie, w piekarniku lub w opiekaczu elektrycznym.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej:

Produkty i potrawy	Zalecane	Przeciwwskazane
Napoje	Mleko 2 % tłuszczu, kawa zbożowa z mlekiem, słaba herbata, woda niegazowana, jogurt, kefir, maślanka	Kakao, płynna czekolada, mocna kawa, woda gazowana, napoje gazowane
Produkty zbożowe	Chleb pszenny, bułki, biszkopt, sucharki, drobne kasze:manna, krakowska, jęczmienna, ryż, drobne makarony	Chleb żytni świeży, chleb razowy, pieczywo chrupkie żytnie, pieczywo z otrębami, rogaliki francuskie, grube kasze: pęczak, gryczana
Dodatki do pieczywa	Ser biały (chudy lub półtłusty), serek homogenizowany, mięso gotowane, chude wędliny tj. szynka, polędwica z drobiu	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, smalec, sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery typu Fromage
Zupy i sosy gorące	Rosół jarski, jarzynowa, ziemniaczana, owocowa, krupnik, zupy warzywne czyste (barszcz, pomidorowa), sosy łagodne np. koperkowy, pomidorowy, potrawkowy	Zupy tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, zaprawiane śmietaną, z zasmażkami, pikantne, z warzyw strączkowych, kapustnych, mocne rosoły, buliony, sosy cebulowy, grzybowy, ostre sosy
Jaja	Gotowane na miękko, w koszulkach, jaja sadzone	Gotowane na twardo i smażone w zwykły sposób
Mięso, drób, ryby	Kurczak, indyk, królik, chuda cielęcina, chuda wołowina, chuda wieprzowina w ograniczonej ilości, chude ryby np. dorsz, pstrąg strumieniowy, sola, morszczuk, sandacz, okoń, szczupak, mintaj	Tłuste gatunki, wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby np. węgorz, tłusty karp; potrawy smażone z mięsa, drobiu i ryb, ryby wędzone
Tłuszcze	Olej rzepakowy, olej słonecznikowy, oliwa z oliwek, masło, margaryny miękkie	Smalec, słonina, margaryny twarde
Warzywa	Młode, soczyste: marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, seler, szpinak, brokuły, buraki, pomidory bez skórki, sałata zielona	Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, papryka, ogórki, rzodkiewka, rzepa, warzywa marynowane
Ziemniaki	Gotowane, pieczone	Smażone z tłuszczem, frytki
Owoce	Dojrzałe i soczyste (bez skórki i pestek): jagodowe, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone	Wszystkie owoce niedojrzałe,gruszki, śliwki, czereśnie, owoce marynowane, owoce suszone
Desery	Kisiele, budynie, galaretki, przeciery owocowe, miód, dżemy bez pestek	Ciasta i torty, czekolada, lody, chałwa, orzechy
Przyprawy	Sok z cytryny, cukier, pietruszka, zielony koper, majeranek, tymianek, bazylia, lubczyk, wanilia, goździki	Ostre: ocet, pieprz, papryka, chili, curry, musztarda, gorczyca

Założenia dla diety łatwo strawnej:
wartość energetyczna: 2000 kcal
Białko 75-80 g
Tłuszcz 65 g
Węglowodany przyswajalne 275 g

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu (wątrobowa, trzustkowa)

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu jest modyfikacją diety łatwo strawnej (ograniczenie produktów będących źródłem tłuszczu zwierzęcego oraz obfitujących w cholesterol).

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu wskazana jest:

• w przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych
• w chorobach miąższu wątroby – przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości wątroby
• w przewlekłym zapaleniu trzustki
• we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego – w okresie zaostrzenia choroby

Cel diety:
Celem diety jest ochrona wymienionych narządów przez zmniejszenie ich aktywności wydzielniczej.

Uwagi technologiczne:
Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, duszenia bez obsmażania oraz pieczenia w folii, w pergaminie, w naczyniach ceramicznych, na ruszcie lub w piekarniku.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej z ograniczeniem tłuszczu:

Produkty i potrawy	Zalecane	Przeciwwskazane
Napoje	Mleko, kawa zbożowa z mlekiem, słaba herbata, woda niegazowana, jogurt i kefir 1,5 – 0,5% tłuszczu, maślanka 0,5% tłuszczu	Kakao, płynna czekolada, mocna herbata, kawa naturalna, woda gazowana, mleko pełnotłuste
Produkty zbożowe	Chleb pszenny, bułki, sucharki, drobne kasze:manna, krakowska, jęczmienna, ryż, drobne makarony	Chleb świeży, chleb żytni, chleb razowy, graham, pieczywo chrupkie żytnie, pieczywo z otrębami, rogaliki, francuskie, grube kasze: pęczak, gryczana
Dodatki do pieczywa	Chudy twaróg, mięso gotowane, chude wędliny tj. szynka, polędwica z drobiu, miód, dżemy bez pestek, ścięte białko jajka	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, smalec, sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery typu Fromage, jaja gotowane, jajecznica z całych jajek
Zupy i sosy gorące	Rosół jarski, zupa jarzynowa, ziemniaczana, przetarta owocowa, krupnik, sosy łagodne np. koperkowy	Zupy tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, zaprawiane śmietaną, z zasmażkami, pikantne, z warzyw strączkowych, kapustnych, mocne rosoły, sosy ostre (np. chrzanowy, musztardowy), sosy śmietanowe
Mięso, drób, ryby	Kurczak, indyk, królik, chuda cielęcina, chuda wołowina, chuda wieprzowina w ograniczonej ilości, chude ryby np. dorsz, pstrąg strumieniowy, sola, morszczuk, sandacz, okoń, szczupak, mintaj	Tłuste gatunki, wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby np. węgorz, tłusty karp, łosoś; potrawy smażone z mięsa, drobiu i ryb, ryby wędzone, marynowane
Tłuszcze	W ograniczonej ilości: olej rzepakowy, olej słonecznikowy, oliwa z oliwek, masło, margaryny miękkie	Smalec, słonina, margaryny twarde
Warzywa	Młode, soczyste np. marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, seler, cukinia, pomidory bez skórki, sałata zielona	Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, papryka, ogórki, rzodkiewka, rzepa, warzywa marynowane
Ziemniaki	Gotowane, pieczone	Smażone z tłuszczem, frytki
Owoce	Dojrzałe i soczyste (bez skórki i pestek) np. jagodowe, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone, gotowane	Wszystkie owoce niedojrzałe,gruszki, śliwki, czereśnie, owoce marynowane, owoce suszone
Desery	Kisiele, budynie, galaretki, przeciery owocowe,	Ciasta i torty, czekolada, lody, chałwa, orzechy, słodycze zawierające kakao, orzechy
Przyprawy	Sok z cytryny, cukier, pietruszka, zielony koper, melisa, majeranek, wanilia, cynamon	Ostre: ocet, pieprz, papryka, chili, curry, musztarda, gorczyca

Założenia dla diety łatwo strawnej z ograniczeniem tłuszczu:
wartość energetyczna: 2000 kcal
Białko 80-85 g
Tłuszcz 40 – 50 g
Węglowodany przyswajalne 330 g

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego (dieta wrzodowa)

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego jest modyfikacją diety łatwo strawnej (ograniczona ilość produktów działających pobudzająco ma czynność wydzielniczą żołądka). Do produktów przeciwwskazanych zalicza się: mocne rosoły, buliony, esencjonalne wywary warzywne, grzybowe, galarety, wody gazowane, kwaśne napoje, nierozcieńczone soki, napoje alkoholowe, kawę, mocną herbatę, produkty marynowane, wędzone, potrawy pikantne, ostre, smażone.

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego wskazana jest:

• w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy
• w przewlekłym nadkwaśnym nieżycie żołądka
• w refluksie żołądkowo – przełykowym
• w dyspepsjach czynnościowych żołądka

Cel diety:
Celem diety jest dostarczenie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, ograniczenie produktów i potraw pobudzających wydzielanie kwasu solnego, neutralizowanie soku żołądkowego oraz niedrażnienie chemiczne, mechaniczne, termiczne błony śluzowej żołądka.

Uwagi technologiczne:
Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na parze. Można stosować duszenie bez obsmażania na tłuszczu. Tłuszcz dodaje się do potraw gotowych.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego.

Produkty i potrawy	Zalecane	Przeciwwskazane
Napoje	Mleko słodkie, kawa zbożowa z mlekiem, słaba herbata, woda niegazowana	Kakao, płynna czekolada, mocna herbata, kawa naturalna, napoje gazowane, kwaśne przetwory mleczne, maślanka
Produkty zbożowe	Chleb pszenny, bułki, biszkopt, ciasto drożdżowe, drobne kasze:manna, krakowska, jęczmienna, ryż, drobne makarony	Chleb świeży, żytni chleb razowy, pieczywo chrupkie żytnie, grube kasze: pęczak, gryczana
Dodatki do pieczywa	Twarożek, serek homogenizowany, mięso gotowane, chude wędliny tj. szynka, polędwica z drobiu, jajka na miękko	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, smalec, sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery typu Fromage, feta, jajka na twardo
Zupy i sosy gorące	Rosół jarski, jarzynowa, ziemniaczana, krupnik, sosy łagodne np. koperkowy, potrawkowy	Zupy tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych, grzybowych, zaprawiane kwaśną śmietaną, pikantne, z warzyw strączkowych, kapustnych,rosoły, cebulowa, porowa, sosy grzybowy, musztardowy, chrzanowy, ostre sosy
Mięso, drób, ryby	Kurczak, indyk, królik, chuda cielęcina, chuda wieprzowina w ograniczonej ilości, chude ryby np. dorsz, pstrąg strumieniowy, sola, morszczuk, sandacz, okoń, szczupak, mintaj	Tłuste gatunki, wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby np. węgorz, tłusty karp; potrawy marynowane, wędzone, smażone z mięsa, drobiu i ryb
Tłuszcze	Olej rzepakowy, olej słonecznikowy, oliwa z oliwek, masło, śmietanka	Smalec, słonina, margaryny twarde, kwaśna śmietana
Warzywa	Młode, soczyste, gotowane: marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, seler, szpinak, brokuły, buraki, pomidory bez skórki, sałata zielona	Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, papryka, ogórki, kukurydza, grzyby, rzodkiewka, rzepa, warzywa marynowane, solone
Ziemniaki	Gotowane, w postaci puree	Smażone z tłuszczem, frytki, krążki
Owoce	Dojrzałe i soczyste (bez skórki i pestek) np. jagodowe, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone, gotowane	Wszystkie owoce niedojrzałe, kwaśne, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, owoce marynowane, owoce suszone
Desery	Kisiele, budynie, galaretki, przeciery owocowe	Ciasta i torty, czekolada, lody, chałwa, orzechy, ciasta z proszkiem spulchniającym
Przyprawy	Bardzo łagodne: cukier, wanilia, sok z cytryny, zielona pietruszka, koper, cynamon	Ostre: ocet, pieprz, papryka ostra, chili, curry, musztarda, gorczyca, maggi, chrzan, kostki bulionowe

Założenia dla diety łatwo strawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego:
wartość energetyczna: 2000 – 2200 kcal
Białko 80 g
Tłuszcz 70 g
Węglowodany 265 g

Dieta łatwo strawna o zmienionej konsystencji Dieta płynna (wzmocniona)

Charakterystyczną cechą diety jest jej konsystencja. Dieta jest łatwo strawna, uboga w błonnik pokarmowy, bez ostrych przypraw. Posiłki spożywane są w sposób naturalny, a gdy żywienie doustne nie jest możliwe pożywienie podawane jest przez sondę.

Dieta płynna (wzmocniona) wskazana jest :

• w chorobach jamy ustnej i przełyku
• u chorych nieprzytomnych
• w innych stanach chorobowych według wskazań lekarza

Cel diety:
Celem diety jest dostarczenie choremu odpowiedniej ilości energii i składników pokarmowych oraz ochronę jamy ustnej i przewodu pokarmowego przed drażnieniem mechanicznym, chemicznym i termicznym pokarmów.

Uwagi technologiczne:
Posiłki mają konsystencję płynna – pokarmy są przecierane lub miksowane:

• produkty powinny być świeże
• pieczywo należy namoczyć lub zmiksować
• kasze podawać w formie kleików
• sery należy zmiksować z mlekiem lub śmietanką
• jaja należy zagotować oraz zmiksować z mlekiem lub śmietanką
• żółtka dodawać do zup lub kleików (podać po zagotowaniu)
• mięso, ziemniaki, warzywa należy podawać zmiksowane w zupie
• warzywa i owoce podawać w formie soków, przecierów
• potrawy można wzbogacić mlekiem w proszku lub preparatami przemysłowymi

Produkty zalecane w diecie płynnej wzmocnionej:
Kasze w formie kleików, mąka, biszkopty, suchary, bułka pszenna, mleko, ser biały homogenizowany, jaja gotowane, żółtka jaja, chude mięso (kurczak i indyk bez skóry, cielęcina, wołowina), chude ryby (dorsz, leszcz, sola, szczupak, morszczuk), chuda szynka, polędwica, masło, słodka śmietanka, olej rzepakowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek, ziemniaki, warzywa i owoce gotowane, przetarte lub zmiksowane, przeciery z owoców, cukier, miód, kompoty przetarte, łagodne przyprawy w ograniczonych ilościach (sok z cytryny, cukier, sól, koperek, wanilia, cynamon)
Wszystkie posiłki mają konsystencję płynną, są zmiksowane i rozcieńczone.

Produkty przeciwwskazane w diecie płynnej wzmocnionej:
Pieczywo świeże, żytnie, razowe, kasze grube nieprzetarte, przekwaszone mleko, sery żółte, topione, jaja na surowo, tłuste gatunki mięs, tłuste wędliny, tłuste ryby, kwaśna śmietana, smalec, słonina, warzywa kapustne, warzywa cebulowe, papryka, ogórki, suche nasiona roślin strączkowych, brukiew, rzepa, wszystkie warzywa surowe, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, owoce surowe, owoce suszone, orzechy, chałwa, czekolada, kakao, ostre przyprawy.

Założenia dla diety płynnej wzmocnionej:
wartość energetyczna: 2000 kcal
Białko 80 g
Tłuszcz 75 g
Węglowodany przyswajalne 250 g

Dieta łatwo strawna bogatobiałkowa

Dieta łatwo strawna bogatobiałkowa jest modyfikacją diety łatwo strawnej. Modyfikacja polega na zwiększeniu ilości białka do 100 – 120 g/ dobę.

Dieta łatwo strawna bogatobiałkowa wskazana jest:

• u pacjentów wyniszczonych
• w chorobach nowotworowych
• w rozległych oparzeniach
• w zranieniach
• w chorobach przebiegających z gorączką
• dla rekonwalescentów po przebytych chorobach

Cel diety:
Celem diety jest dostarczenie choremu odpowiedniej ilości białka do budowy i odbudowy tkanek ustrojowych, enzymów, hormonów, białek osocza.

Uwagi technologiczne:
Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, duszenia bez obsmażania oraz pieczenia w folii, w pergaminie, w naczyniach ceramicznych, na ruszcie, w piekarniku lub w opiekaczu elektrycznym.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej bogatobiałkowej

Produkty i potrawy	Zalecane	Przeciwwskazane
Napoje	Mleko 2 % tłuszczu, kawa zbożowa z mlekiem, słaba herbata, woda niegazowana, jogurt, kefir, maślanka	Kakao, płynna czekolada, mocna kawa, woda gazowana, napoje gazowane
Produkty zbożowe	Chleb pszenny, bułki, biszkopt, sucharki, herbatniki, drobne kasze:manna, krakowska, jęczmienna, ryż, drobne makarony	Chleb żytni świeży, chleb razowy, pieczywo chrupkie żytnie, pieczywo z otrębami, rogaliki francuskie, grube kasze: pęczak, gryczana
Dodatki do pieczywa	Ser twarogowy chudy i półtłusty, serek homogenizowany, mięso gotowane, chude wędliny tj. szynka, polędwica z drobiu	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, smalec, sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery feta, jaja gotowane na twardo i smażone z tłuszczem
Zupy i sosy gorące	Rosół jarski, jarzynowa, ziemniaczana, owocowa, krupnik, sosy łagodne ze słodką śmietaną	Zupy tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, pikantne, z warzyw strączkowych, kapustnych, sosy cebulowy, grzybowy, ostre sosy
Mięso, drób, ryby	Kurczak, indyk, królik, chuda cielęcina, chuda wołowina, chuda wieprzowina, chude ryby np. dorsz, pstrąg strumieniowy, morszczuk, sandacz, okoń, szczupak, mintaj	Tłuste gatunki, wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby np. węgorz, tłusty karp; potrawy smażone z mięsa, drobiu i ryb, ryby wędzone
Tłuszcze	Olej rzepakowy, olej słonecznikowy, oliwa z oliwek, masło, słodka śmietanka 18%	Smalec, słonina, boczek, margaryny twarde
Warzywa	Młode, soczyste: marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, seler, szpinak, brokuły, buraki, pomidory bez skórki, sałata zielona	Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, papryka, ogórki, rzodkiewka, rzepa, warzywa marynowane, zasmażane
Ziemniaki	Gotowane, pieczone	Smażone z tłuszczem, frytki
Owoce	Dojrzałe i soczyste (bez skórki i pestek): jagodowe, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone	Wszystkie owoce niedojrzałe,gruszki, śliwki, czereśnie, owoce marynowane
Desery	Kisiele, budynie, galaretki, przeciery owocowe	Ciasta i torty, czekolada, lody, chałwa, orzechy
Przyprawy	Sok z cytryny, cukier, pietruszka, zielony koper, majeranek, bazylia, melisa	Ostre: ocet, pieprz, papryka, chili, curry, musztarda, gorczyca

Założenia dla diety łatwo strawnej bogatobiałkowej:
wartość energetyczna: 2300 kcal
Białko 110-120 g
Tłuszcz 70 g
Węglowodany 280 – 310 g

Dieta ubogoenergetyczna

Dieta ubogoenergetyczna jest dietą o obniżonej wartości energetycznej, zrównoważoną pod względem zawartości składników odżywczych.

Dieta łatwo strawna ubogoenergetyczna wskazana jest:

• w redukcji masy ciała u osób z nadwagą i otyłością

Cel diety:
Celem diety jest redukcja masy ciała, jednocześnie zapewnienie prawidłowego funkcjonowania organizmu i utrzymanie dobrego samopoczucia pacjenta.

Uwagi technologiczne:
Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, w szybkowarach, w kombiwarze. Można stosować duszenie bez dodatku tłuszczu lub pieczenie w folii, w pergaminie, w naczyniach ceramicznych. Tłuszcz w ograniczonej ilości, w postaci oleju, masła, miękkiej margaryny najkorzystniej jest dodawać do potraw na surowo.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie ubogoenergetycznej

Produkty i potrawy	Zalecane	Przeciwwskazane
Napoje	Mleko chude 1,5 -0,5% tłuszczu, kawa zbożowa bez cukru, woda niegazowana, jogurt chudy, kefir chudy, herbata czarna, zielona, czerwona (bez cukru), soki z warzyw i owoców (bez cukru)	Kakao, wszystkie napoje słodzone cukrem, soki owocowe z cukrem,lemoniada
Produkty zbożowe	Chleb razowy graham, chleb pełnoziarnisty, ryż brązowy, kasze gruboziarniste	Bułeczki, rogale, wypieki z dodatkiem cukru, ciasta, chleb na miodzie
Dodatki do pieczywa	Ser twarogowy chudy, serek homogenizowany chudy, serek twarogowy ziarnisty, mięso gotowane, chude wędliny tj. szynka, polędwica z drobiu, pasty z mięsa lub warzyw	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, smalec, sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery typu Fromage, ser feta, miód, dżemy, marmolady
Zupy i sosy gorące	Jarzynowe czyste np. pomidorowa, grzybowa, barszcz czerwony, chudy rosół	Zupy tłuste, zawiesiste, zagęszczane zasmażkami, z dużą ilością śmietany, owocowe z cukrem Sosy zawiesiste, tłuste, esencjonalne
Mięso, drób, ryby	Kurczak, indyk, królik, chuda cielęcina, chuda wołowina, chude ryby np. dorsz, pstrąg strumieniowy, morszczuk, sandacz, okoń, szczupak, mintaj	Tłuste gatunki, wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, podroby, tłuste ryby np. węgorz, łosoś, śledź, potrawy smażone z mięsa, drobiu i ryb
Tłuszcze	Olej rzepakowy, olej słonecznikowy, oliwa z oliwek, masło,	Smalec, słonina, margaryny twarde
Warzywa	Wszystkie warzywa	Surówki i warzywa gotowane z dodatkiem dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek, cukru
Ziemniaki	Gotowane, pieczone	Smażone, chipsy ziemniaczane, frytki, placki ziemniaczane, pyzy
Owoce	Wszystkie owoce	Owoce w syropach, kompoty z cukrem, sałatki owocowe z cukrem, galaretki ze śmietaną i cukrem
Desery	Kompoty, kisiele, galaretki	Ciasta i torty, czekolada, lody, chałwa, orzechy, wszystkie desery z cukrem, miodem, kremy, marmolady, wszystkie z dużą zawartością tłuszczu
Przyprawy	Sok z cytryny, zielony koper, pietruszka, czosnek, cebula, jarzynka, kminek, majeranek, bazylia	Bardzo ostre, papryka ostra, ocet, chili, musztarda, pieprz, sól w większych ilościach

Założenia dla diety ubogoenergetycznej:
wartość energetyczna: 1500 kcal
Białko 80 – 85g
Tłuszcz 40 – 50 g
Węglowodany przyswajalne 175 – 225g

Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów (cukrzycowa)

Dieta polega na ograniczeniu glukozy, fruktozy i sacharozy, a zwiększeniu podawania węglowodanów złożonych (skrobi i błonnika pokarmowego).

Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów wskazana jest:

• w cukrzycy w przypadku upośledzonej tolerancji glukozy

Cel diety:
Celem diety jest uzyskanie i utrzymanie optymalnych wartości gospodarki węglowodanowej, lipidowej i ciśnienia tętniczego oraz zapobieganie późniejszym powikłaniom cukrzycy.

Uwagi technologiczne:
Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, w szybkowarach, w kombiwarze. Można stosować duszenie bez dodatku tłuszczu lub pieczenie w folii, w pergaminie, w naczyniach ceramicznych, na ruszcie lub w piekarniku. Nie należy rozgotowywać produktów zbożowych i warzyw.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów

Produkty i potrawy	Zalecane	Przeciwwskazane
Napoje	Woda przegotowana, wody mineralne niegazowane, herbata bez cukru, kawa zbożowa, napoje z warzyw bez cukru, mleko 2% tłuszczu, koktajl mleczno owocowy bez cukru, jogurt naturalny, kefir	Wszystkie napoje słodzone cukrem, kakao, mocna kawa, napój z owoców i śmietanki, tłuste mleko, napoje alkoholowe, soki owocowe z cukrem, lemoniada, coca – cola, pepsi
Produkty zbożowe	Chleb razowy graham, chleb pełnoziarnisty, chrupki Płatki owsiane, żytnie, jęczmienne; ryż brązowy; kasze gruboziarniste gryczana, jęczmienna, pęczak; makaron ugotowany al dente	Wypieki z dodatkiem cukru, chleb na miodzie, pieczywo delikatesowe z dodatkiem karmelu, bułki maślane, biszkopt z cukrem, babki drożdżowe, ciasta kruche, ucierane, paluszki słone, krakersy.
Dodatki do pieczywa	Chude wędliny, szynka, polędwica, drobiowe, pasty z mięsa i warzyw, ser twarogowy, chudy serek homogenizowany Dwa całe jajka na tydzień	Tłuste wędliny, kiszka, parówki, konserwy mięsne, pasztetowa, salceson, tłuste sery podpuszczkowe, ser twarogowy tłusty, sery topione, miód, dżemy, konfitury.
Zupy i sosy gorące	Zupy jarzynowe z warzyw ubogo węglowodanowych, czyste: pomidorowa, barszcz czerwony. koperkowa, kalafiorowa, ryżowa, krupnik, rosół jarski Sosy na wywarach z warzyw np. pietruszkowy, koperkowy, pomidorowy, potrawkowy.	Zupy esencjonalne, np.: na tłustych wywarach mięsnych, zagęszczane zasmażkami, z dużą ilością śmietany, owocowe z cukrem. Sosy zawiesiste , tłuste, esencjonalne, słodkie.
Mięso, drób, ryby	Mięso chude: cielęcina, młoda wołowina, królik, kurczak, indyk, w ograniczonej ilości chuda wieprzowina,chude ryby np. dorsz, pstrąg strumieniowy	Tłuste gatunki mięsa: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, podroby, tłuste ryby: węgorz, łosoś
Tłuszcze	Olej rzepakowy, olej słonecznikowy, sojowy, oliwa z oliwek, masło, margaryna	Smalec, słonina, boczek, margaryny twarde, olej palmowy, olej kokosowy
Warzywa	Warzywa świeże i mrożone. Soki warzywne.	Surówki i warzywa gotowane z dodatkiem dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek, cukru
Ziemniaki	Gotowane, pieczone	Puree smażone z tłuszczem, frytki
Owoce	W ograniczonych ilościach owoce świeże i mrożone	Owoce w syropach, kompoty z cukrem, sałatki owocowe z cukrem, galaretki ze śmietaną i cukrem
Desery	Bez cukru: kompoty, kisiele, galaretki, budynie Sałatki owocowe bez cukru	Ciasta i torty, czekolada, lody, chałwa, wszystkie desery z cukrem, miodem, np. galaretki, kremy, marmolady, wszystkie z dużą zawartością tłuszczu, pączki, faworki
Przyprawy	Sok z cytryny, zielony koper, pietruszka, czosnek, cebula, jarzynka, kminek, majeranek, tymianek, bazylia	Bardzo ostre, papryka ostra, ocet, chili, musztarda, pieprz

Założenia dla diety z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów:
wartość energetyczna: 2000 – 2200 kcal
Białko 75-100g
Tłuszcz 66-78g
Węglowodany przyswajalne 200-250g

Dieta łatwo strawna niskobiałkowa

Dieta łatwo strawna niskobiałkowa jest modyfikacją diety łatwo strawnej. Dieta charakteryzuje się zmniejszeniem ilości białka do granic tolerancji tego składnika przez chorego.

Dieta niskobiałkowa wskazana jest:

• w chorobach nerek i wątroby przebiegających z niewydolnością tych narządów.

Cel diety:
Celem diety jest zapobieganie wytwarzaniu toksycznych dla organizmu produktów przemiany białkowej, ochrona zmienionych narządów (wątroby, nerek) oraz utrzymanie możliwie dobrego stanu odżywienia pacjenta przez dostarczenie potrzebnej ilości energii i składników pokarmowych.

Uwagi technologiczne:
Potrawy przyrządza się metodą gotowania, duszenia, pieczenia bez dodatku tłuszczu. Tłuszcz należy dodawać do gotowych potraw. Wszystkie posiłki przyrządza się bez dodatku soli. Wskazane jest również wypłukiwanie potasu z ziemniaków i warzyw przez moczenie, odlewanie wody w trakcie gotowania i niewykorzystywanie wywarów. Główne ograniczenia dotyczą ilości białka, z uwagi na duże restrykcje min 50% białka powinno być pochodzenia zwierzęcego.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej niskobiałkowej

Produkty i potrawy	Zalecane	Przeciwwskazane
Napoje	W ograniczonych ilościach: herbata, herbata z mlekiem, kawa zbożowa, mleko, kefir, napoje owocowo-warzywne	Kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe, kawa naturalna
Produkty zbożowe	Pieczywo pszenne, niskobiałkowe, niskosodowe	Pieczywo żytnie, razowe, solone
Dodatki do pieczywa	Dżem, marmolada, miód; W ograniczonej ilości ser twarogowy, serek homogenizowany, mięso gotowane, jaja gotowane na miękko, pasty serowo- warzywne, serowo – rybne, mięso- jarzynowe	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, smalec, sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery typu Fromage, Feta, ryby wędzone, śledzie marynowane
Zupy i sosy gorące	Zupy jarzynowe z dozwolonych warzyw, ziemniaczana, przetarte owocowe. Sosy łagodne, zaciągane żółtkiem, zaprawiane masłem, zagęszczane skrobią ziemniaczaną, pszenną np. koperkowy, cytrynowy, potrawkowy	Zupy na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, rosoły, buliony, kapuśniak, ogórkowa, z nasion strączkowych, zaprawiane mąką, kwaśną śmietaną, zasmażkami, zupy w proszku. Sosy ostre na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane
Mięso, drób, ryby	W ograniczonej ilości: chude gatunki tj. cielęcina, młoda wołowina, królik, kurczak, indyk, chude ryby gotowane np. dorsz, lin, pstrąg,	Wszystkie w większych ilościach, tłuste gatunki np. wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby np. węgorz, łosoś, sum
Tłuszcze	Masło, olej: sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, kukurydziany, oliwa z oliwek, margaryna miękka	Smalec, słonina, margaryny twarde, kwaśna śmietana
Warzywa	Pomidor bez skórki, marchew, dynia, buraczki, kabaczek, pietruszka, seler, szpinak, sałata zielona, cykoria, brokuły gotowane	Kiszonki, konserwowe z octem, warzywa solone, nasiona roślin strączkowych, ogórki, czosnek, cebula, brukiew, rzepa, kalarepa, warzywa zasmażane
Ziemniaki	Gotowane, w postaci puree	Smażone ziemniaki: frytki, placki, chipsy
Owoce	W umiarkowanych ilościach: owoce jagodowe,jabłka gotowane, morele, brzoskwinie	Owoce niedojrzałe, suszone, gruszki, daktyle, czereśnie, owoce marynowane, owoce w nadmiernej ilości
Desery	Kisiele z dozwolonych owoców, galaretki, ciastka ze skrobi pszennej i ziemniaczanej	Tłuste kremy, desery z czekoladą, orzechami, ciasta
Przyprawy	Sok z cytryny, cukier, pietruszka, zielony koper, majeranek, tymianek, bazylia, wanilia, cynamon	Ocet, pieprz, papryka ostra, chrzan, maggi, kostki bulionowe, ziele angielskie, liść laurowy

Założenia dla diety łatwo strawnej niskobiałkowej:
wartość energetyczna: 2000 kcal
Białko 40 – 50 g
Tłuszcz 65 – 70g
Węglowodany przyswajalne 310 g

Dieta bezglutenowa

Dieta bezglutenowa jest modyfikacją diety podstawowej. Wartość energetyczna i zawartość poszczególnych składników odżywczych zbliżona do diety podstawowej. Dieta bezglutenowa wskazana jest dla pacjentów chorych na celiakię lub z nietolerancją glutenu. Z diety należy wykluczyć gluten, czyli pszenicę, żyto, jęczmień, owies oraz produkty, które je zawierają.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie bezglutenowej.

Produkty i potrawy	Zalecane	Przeciwwskazane
Napoje	Herbata, kakao prawdziwe, soki owocowe i warzywne, kompoty owocowe, wody mineralne.	Kawa zbożowa, kakao owsiane, herbaty i napoje zawierające słód z jęczmienia.
Produkty zbożowe	Zboża i produkty ze zbóż niezawierających glutenu tj. ryżu, kukurydzy, gryki, prosa; pieczywo przygotowywane z mąki bezglutenowej; makarony przygotowywane z mąki ryżowej, kukurydzianej, ziemniaczanej lub sojowej, ryż biały i brązowy, płatki ryżowe, kaszki ryżowe, kasza kukurydziana, płatki i chrupki kukurydziane, kasza gryczana, płatki gryczane, kasza jaglana, produkty oznaczone symbolem „Przekreślony kłos”.	Wszystkie produkty zawierające pszenicę, żyto, jęczmień, owies (bułki, chleb pszenny, razowy, pumpernikiel), płatki (owsiane, pszenne, jęczmienne, żytnie, musli), kasze (manna, kuskus, jęczmienna, pęczak), mąki, makarony.
Zupy i sosy gorące	Domowe zupy i buliony przygotowane z warzyw świeżych lub mrożonych oraz z dozwolonych produktów.	Zupy z proszku, kostki bulionowe.
Mięso, ryby	Wszystkie gatunki świeżego mięsa, ryb, niektóre wędliny (jeśli oznaczono jako bezglutenowe).	Produkty mięsne i wędliny mogące zawierać dodatek produktów zawierających pszenice, żyto, owies, jęczmień (np. parówki, mielonki, pasztety, salceson, wędliny rozdrobnione). Potrawy mięsne i rybne z dodatkiem bułki – pulpety, krokiety, pieczeń rzymska.
Tłuszcze	Masło, margaryna, oleje.	Niektóre dressingi, niektóre majonezy.
Warzywa	Wszystkie świeże i mrożone.
Ziemniaki	W każdej postaci, mąka ziemniaczana
Owoce	Wszystkie świeże i mrożone.
Przyprawy	Sól, pieprz, zioła, goździki, cynamon, gałka muszkatołowa, koncentrat pomidorowy.	Niektóre rodzaje curry oraz mieszanek przypraw, gotowe sosy, niektóre rodzaje ketchupu.

Dieta niskosodowa (bezsolna)

Dieta niskosodowa jest modyfikacją diety łatwo strawnej. Wartość energetyczna i zawartość poszczególnych składników odżywczych zbliżona do diety łatwo strawnej. Dieta bezsolna wskazana jest dla chorych wymagających ograniczenia spożycia sodu. Posiłki przygotowywane są bez dodatku soli oraz z wykluczeniem produktów o dużej zawartości sodu np. wędlin, sera żółtego.

Dieta wegetariańska (bezmięsna)

Dieta bezmięsna jest modyfikacją diety podstawowej. Wartość energetyczna i zawartość poszczególnych składników odżywczych zbliżona do diety podstawowej. Z jadłospisu wyklucza się mięso oraz potrawy, które zostały przygotowane na mięsie np. zupy przygotowane na wywarze mięsnym.

Dieta bezmleczna

Dieta bezmleczna jest modyfikacją diety łatwo strawnej. Wartość energetyczna i zawartość poszczególnych składników odżywczych zbliżona do diety łatwo strawnej. Dieta bezmleczna wskazana jest dla osób, które nie tolerują białek mleka i laktozy. Jest to dieta eliminacyjna – z diety wyklucza się mleko oraz wszystkie produkty mleczne tj. jogurt, kefir, maślankę, serki homogenizowane, desery mleczne, sery żółte, sery topione, sery pleśniowe, sery białe, śmietanę oraz masło.

Dieta wysokokaloryczna

Dieta wysokokaloryczna jest modyfikacją diety podstawowej. Jest to dieta o zwiększonej wartości energetycznej o 30 – 50% w porównaniu do diety podstawowej.

Diety indywidualne

Dieta indywidualnie dostosowana do potrzeb chorego np. niskofenyloalaninowa, niskopurynowa – na zlecenie lekarza lub dietetyka.

Diety zostały opracowane na podstawie:

1. Ciborowska A., Rudnicka A.: „Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka” Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2017
2. Jarosz M.: „Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach” Instytut Żywności i Żywienia 2011
3. Jarosz M. Rychlik E., Stoś K., Charzewska J.: „Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie”